✅ دایی جان ناپلئون استعاره ای از ایران فرد محور و خاندان محور

✍️ مجتبی نجفی

✅ ایرج پزشک زاد خالق رمان " دایی جان ناپلئون" درگذشت. یکی از بهترین آثار ادبی که در قالب طنز نقدی صریح به انحطاط و درجا زدن یک کشور است. ناصر تقوایی بر اساس این رمان یکی از بهترین سریال های تاریخ ایران را کارگردانی کرده. سریالی ماندگار که برای من استعاره ای از حاکمیت استبداد است، عاری از هر گونه خط توسعه که در شکوه پوشالی دیروزش مانده در حالی که جهان پیرامونش در تحولی بزرگ است.

✅ دایی جان نمادی از دیکتاتوری همه چیزدان است که اسیر توهم پوشالی شده. خاندانش در فساد اخلاقی غرق شده اما دنبال حفظ ظاهر است. فساد تا خرخره پیرامونش را گرفته در بند حفظ آبروی پوشالی خاندانش است.

✅ عشق ناکام سعید و لیلی استعاره ای از سوختن نسل های جوان به پای سیستم دیکتاتوری، به پای قدرت مطلقه است. دایی جان ناپلئون برای من استعاره ای است از ایران فرد محور و خاندان محور، جایی که شهروند مستقل به رسمیت شناخته نشده و آقا بزرگ می خواهد زندگی را متناسب با توهمات خود پیش ببرد.

✅ دایی جان ناپلئون، داستان فروپاشی ساختارهای اخلاقی است. از غیبت ذهنیت انتقادی می گوید و بیشتر اتفاقات در چاردیواری می گذرد که جهان کوچک و محدود دیکتاتوری را ترسیم می کند. دایی جان ناپلئون همان روایت «ایران ِمنِ » دیکتاتور است. چون دیکتاتور ایران را نه شهروند مدار و ملک مشاع همه ایرانیان بلکه به عنوان ملک و کالای خود می داند.

✅ خوانش تاریخ به ما می گوید چگونه دیکتاتوری دوست دارد وطن، شهروند و خاک و فرهنگ را همه در وجود خود خلاصه کند. قصه دیکتاتوری همان خانه رو به اضمحلال دایی جان ناپلئون است که از درون به سمت و سوی فروپاشی می رود اما فرهنگ رجزخوانی برقرار است. خانه دایی جان پر از بحران و انباشت مسائل حل نشده است و مسائل فرعی جای مسال اصلی را گرفته اند. او مداح می خواهد نه منتقد پس" مش قاسم "را برای تمجید می خواهد تا نماد مسخ شدگی شهروندی باشد که قوه انتقادی اش کور شده و اصل را بر اساس وفاداری گذاشته.

✅ خانه دایی جان خانه بسته ای است سیستم ارزشی اش بر اساس توهم بنا شده و آنقدر تکرار کرده تا تمام نداشته هایش را به عنوان داشته جا زده. این همان خطر دیکتاتوری است که علیه ایران شهروند مدار کار می کند. دیکتاتورها رجزخوان و بی مقدارند. با توهم به جنگ مشکلات می روند. دنیای کوچکی دارند همیشه در هراس از دست دادن هستند.

✅ قصه اصلی دایی جان ناپلئون رد هر گونه نظام فرد محور است. پیام مشخص است: فرجام فقدان مشروطه ،قدرت مطلقه ، عدم به رسمیت شناخته شدن شهروند مستقل خانه دایی جان  است که در اوهامش فاتح جنگ کازرون شده.